Great Britain and Reza Shah: The Plunder of Iran, 1921-1941 Book

عباس امانت در کتاب قبله عالم نگاهی کامل و مفصل به زندگی ناصرالدین شاه ، سلطان صاحبقران و دوران پادشاهی او انداخته و زندگی او را از دوران کودکی ، برگزیده شدن به عنوان ولیعهد ، پادشاهی در سایه امیرکبیر ، و چگونگی تبدیل شدن ناصرالدین به قبله عالم و کشته شدن او را بررسی کرده است .
کتاب رامی توان به دو قسمت 25 ساله پادشاهی شاه شهید تقسیم کرد ، دوره اول سلطنت او بیشترین حجم کتاب را در برگرفته ، این بخش کتاب از کودکی شاه که با بیماری همراه بوده و زیستن در سایه پدری که از او متنفر بوده ( محمد شاه ) و سپس آشنا شدن با میرزا تقی خان شروع می شود ، سپس با مرگ شاه بابا ، ناصرالدین در سایه کفایت میرزا تقی خان به تهران آمده ، تاجگذاری کرده و زمامداری طولانی خود را شروع می کند . امیر کبیر با کفایت امور کشور را اداره و اصلاحاتی در کشور بنیان نهاد . اما در نهایت قربانی شاه و مهد علیا مادر پرنفوذ ناصرالدین شاه شد .
شاه که هم چنان جوان و خام است میرزا آقا خان نوری را به صدر اعظمی برمی گزیند ، در حقیقت شاه جوان در محضر دو صدر اعظم کهنه کار ، امیرکبیر و نوری درس می بیند ، از امیر درس اصلاحات یاد می گیرد و از آقا خان نوری دسیسه و توطئه را .
شاه جوان راه نوری را انتخاب می کند و البته به وقتش هم میرزا آقا خان را از قدرت عزل می کند و خود قدرت کامل را در دست می گیرد . امانت ناصرالدین شاه را با هوش و فراست مجسم کرده ، در حقیقت شاه همواره بین سنت و مدرنیته مردد بوده است ، او با هوش خود ضرورت کشور به انجام اصلاحات فوری را درک می کرده اما با تمام وجود در برابر این اصلاحات مقاومت می کرده است . آخر سر اصلاحات او به تلگراف و دوربین عکاسی و پروژه راه آهن سراسری ایران به ماشین دودی ( به طول 8 کیلومتر ) ختم شد .
اما نکته ای که نویسنده کامل به آن پرداخته سیاست خارجی ناصر الدین شاه بود ، درحقیقت او با زیرکی تمام از تضاد منافع بین انگلستان و روسیه استفاده کرده و به این روش ماهرانه خاک کشور را حفظ کرد ، همچنین او به منظور کاهش قدرت بریتانیا و روسیه از فرانسه ، پروس ، بلژیک و ینگه دنیا ( آمریکا ) دعوت به حضور و سرمایه گذاری در ایران کرد .
در 25 سال دوم سلطنت ، شاه دیگر از انجام همان اصلاحات لاک پشتی هم خسته شده ، در این دوران است که شاه عیاش وقت خود را بیشتر با ببری خان ( گربه شاه ) و انواع و اقسام ملیجک ها می گذراند ، کشور دچار انسداد و سکته ای بسیار طولانی شده است . شخص شاه خود هزینه ای این سکته را می پردازد و در پنجاهمین سال تاجگذاری و در حال زیارت به گلوله میرزا رضا کرمانی کشته و به لقب شاه شهید می رسد.
نویسنده ناصرالدین شاه را نماد و سمبلی از استبداد شرقی یا معمار قدرت تک نفره می داند ، در حقیقت منازعات شاه با صدر اعظم های مقتدر از زمان او آغاز شد و کمتر شاهی پس از او پذیرفت که بخشی از قدرت را به صدراعظم یا نخست وزیری واگذار نماید ، به این دلیل است که مردان باکفایتی مانند مصدق یا قوام السلطنه قربانی قدرت طلبی شاهان ، این بار از خاندان پهلوی شدند .
مطلبی که نویسنده از آن غافل شده سیاست داخلی شاه و ترسیم سیمای ایران و زندگی مردمان در دوران طولانی سلطنت ناصرالدین شاه بوده است ، این غفلت تا اندازه ای بوده که خواننده متوجه نمی شود که قرارداد رویتریا تالبوت یا تنباکو چگونه منعقد و چگونه و با چه مبارزاتی فسخ شدند .
در پایان کتاب خواننده با پرسش عجیبی روبرو می شود ،معمایی به نام ناصرالدین شاه ، شاهی که اضداد در او جمع شده بود ، کسی که خواهان اصلاحات بود ولی حکومت او دوران یکنواختی و ایستایی بود . شاهی که نزد بخشی از ملت منفور بود و نزد بخشی دیگر شاه شهید . اما شاید بتوان گفت که خواننده امروزی کتاب حتی با ذره بین هم نمی تواند نقطه مثبتی در کارنامه ناصرالدین شاه و یا سایر پادشاهان قاجار پیدا کند .
شاید بتوان کلماتی که زنده یاد علی حاتمی در فیلم کمال الملک از شاهان قاجار می کند را بهترین توصیف آنان دانست :
ناصرالدین شاه مشنگ عیاش
مظفرالدین شاه ملنگ علیل
ممدلی میرزای دبنگ الواط
اون احمد،شاه بدنام کن