Understanding philosophy of science Book

دیوید هیوم مسئله‌ی استقراء را مطرح می‌کند. اگر تا حالا خورشید طلوع می‌کرده، دلیلی نداریم که باور کنیم فردا هم طلوع می‌کند. نظریه‌های علمی هم بر همین طرز استقراء بنا شده‌اند. ضمن این‌که پدیده‌هایی که علت می‌خوانیمشان، می‌تواند صرفا یک مقارنت دائمی باشد.
نمی‌شود مسئله‌ی استقراء را با توصل به خود استقراء حل کرد. یعنی به کسی که به استقراء باور ندارد بگوییم، ببین، استقراء تا حالا جواب داده، پس باز هم می‌دهد!
اما نکته‌ی جالب این است که حتا قیاس هم با قیاس اثبات می‌شود. اگر الف صادق باشد، آنگاه ب صادق است. کسی ممکن است به صدق الف، و این‌که اگر الف آنگاه ب باور داشته باشد، اما بگوید به صدق ب باور ندارد. ما برای مجابش، به صورت دوری فقط مجبوریم بگوییم، ببین، اگر الف، آنگاه ب، حالا الف صادق است، پس ب باید درست باشد... و او بگوید ولی به صدق ب باور ندارد.

دو قرن بعد، پوپر آمد و گفت علم اصلا بر مبنای استقراء نیست. یعنی مهم نیست یک نظریه چه مقدار مصادیق مثبت دارد، بلکه نظریه باید ابطال‌پذیر باشد. یعنی دانشمند مربوطه اعلام کند که اگر فلان رخ نداد، من از نظریه‌ام دست می‌کشم. ویژگی‌ای که روانکاوی‌ و مارکسیسم نداشتند. همچنین نظریه باید مثل فیزیک نیوتون، گسترده باشد و دست به پیش‌بینی‌های بدیع بزند.
اما بنظر می‌رسد برخی اصول ابطال‌ناپذیر، بخشی از معرفت علمی به حساب می‌آیند. مثل اصل بقاء انرژی و قانون دوم ترمودینامیک (آنتروپی هر سیستم بسته همواره افزایش پیدا می‌کند).
ضمنا ابطال‌گرایی خود ابطال‌پذیر نیست. هرچند بنظر پوپر، ابطال‌گرایی نظریه‌ای فلسفی یا منطقی درباره‌ی روش علمی است و نه یک نظریه‌ی علمی.
پوپر همچنین می‌گفت دانشمندان نظریه‌های خود را با الهام از متافیزیک و بسیاری باورهای غیرعلمی ایجاد می‌کنند، و این ایرادی ندارد، مادامی که خود نظریه علمی باشد.

بعد کوهنِ فیزیکدان وارد شد و گفت در تاریخ علم پارادیم دارد کارش را می‌کند تا وقتی که بنیادی‌ترین اصول یک پارادایم دچار اعوجاج شوند و انقلاب یا تغییر پارادایم رخ دهد. مثلا انقلاب کپرنیکی، یا جایگزینی نظریه‌ی فلوژیستون با نظریه‌ی اکسیداسیون در خصوص احتراق‌.
به نظر کوهن علم رشد «انباشتی» ندارد، یعنی تدریجا تغییر نمی‌کند، بلکه جابه‌جایی‌های عمده باعث رشدش می‌شوند.
عوامل روان‌شناختی و جامعه‌شناسی روی دانشمندان برای پذیرش یا رد پارادایم تاثیر می‌گذارند؛ مثلا محافظه‌کار بودن شخص یا قدرت ریسک‌پذیری‌اش. بنابراین بنظر کوهن بر تغییر علمی، قوانین عقلی حاکم نیستند. مثال کوهن این است که هر یک از متفکران با دلایلی کاملا متفاوت برانگیخته شدند تا تصویر کپرنیکی از جهان را بپذیرند. در صورتی که این پارادایم هنوز به طور کامل توسعه نیافته بود و با مسائل حل‌نشده‌ی فراوانی روبه‌رو بود. حتا موارد بسیاری بود که پارادایم قدیمی بهتر می‌توانست تبیینشان کند.

کوهن بر نظریه‌بار تاکید فراوان داشت. یعنی ممکن است تصویر یک مکعب روی کاغذ، دو شکل مختلف را در دو نفر بوجود آورد. بقول هنسون، تعبیر کردن نمی‌تواند از دیدن جدا باشد.
بنابراین آن‌چه دانشمندان ادراک می‌کنند تا اندازه‌ای توسط باورهایشان تعیّن می‌یابد. هنگام غروب، فرد کپرنیکی خورشید را ثابت می‌بیند و افق را در حال بالا آمدن، ولی ستاره‌شناس بطلمیوسی افق را ثابت و خورشید را می‌بیند که پایین می‌رود. (یا مثلا فیزیک‌دانان تا قبل از دیراک، شواهد مبنی بر وجود پوزیترون‌ها را نادیده می‌گرفتند.)
بنظر کوهن «جرم» در نظریه‌ی نیوتونی معنایی متفاوت با «جرم» در نظریه‌ی نسبیت اینشتین دارد. پس واژه‌های علمی همواره معنای دقیق و ثابتی ندارند. لذا طرفداران پارادایم‌های رقیب، در جهان‌های متفاوتی زندگی می‌کنند.

نیمه‌ی دوم کتاب درباره‌ی واقع‌گرایی علمی است، و همان‌طور که مترجم می‌گوید، فهمش به راحتی نیمه‌ی اول کتاب نیست.