Tracking the elusive human Book

Książka dobra, aczkolwiek już 30 letnia i to się czuje, leki i metody opisywane w książce jako nowość dziś już mogą być nieco przeżytkiem niemniej sporo się nauczyłem czytając tą książkę, o typach osobowości o tym co kieruje ludźmi. Bardzo interesująca, cytaty:

Innymi słowy, akceptujemy łączące nas podobieństwa, natomiast gdy idzie o różnice dzielące nas od innych ludzi lub od pewnej osobowości idealnej, miewamy kłopoty z akceptacją własnej osoby, a często także nie rozumiemy i zbyt skwapliwie potępiamy innych.

Osobowość jest jak talia kart. Karty są rozdawane w chwili poczęcia, a doświadczenia życiowe decydują o tym, które z nich zostaną wyłożone na stół, a zatem jaka będzie twoja rzeczywista natura. Twoje karty - czyli twój typ osobowości - będą w pełni odsłonięte u kresu dzieciństwa i przez resztę życia będziesz na swój indywidualny sposób prowadził nimi „grę w życie". Chociaż żaden psychiatra ani psycholog nie wynalazł dotąd kryształowej kuli, za pomocą której można by przewidzieć, jak „zagrasz" lub jak „zagra" ktoś inny w konkretnej sytuacji, to badania pokazują, że nawet u starych ludzi można spodziewać się gry zgodnej z ich osobowością. Typ a zaburzenie Chociaż, oczywiście, rośniesz i zmieniasz się przez całe życie, twój rozwój określony jest przez jedną, spójną, charakterystyczną dla ciebie formułę. Twój typ osobowości to twój styl bycia, rozwoju i stawiania czoła wyzwaniom. Większość ludzi posiada wzory osobowości dostatecznie elastyczne, by radzić sobie z kłodami, jakie życie rzuca im pod nogi. Potrafią przystosowywać się do zmian, co otwiera ich na wiele nowych doświadczeń. Niektórzy jednak stoją wciąż przed tym samym starym murem, zakleszczeni w sztywnych wzorach - zaburzeniach osobowości, za których przyczyną w całym ich życiu powtarzają się wciąż te same doświadczenia: nudy, pustki, samotności i niedoli.

Zaburzenie osobowości to trwały wzór doświadczenia wewnętrznego oraz zachowania znacznie odbiegający od norm kulturowych. Wzór ten manifestuje się w co najmniej dwóch z podanych niżej dziedzin: 1) w dziedzinie postrzegania (w sposobach widzenia i interpretowania własnego Ja, innych ludzi oraz zdarzeń); 2) w dziedzinie emocji (w zasięgu, intensywności, stałości i adekwatności reakcji emocjonalnych); 3) w dziedzinie interakcji z innymi ludźmi; 4) w dziedzinie kontroli impulsów. B. Ten trwały wzór cechuje się brakiem elastyczności i dominuje w większości kontekstów osobistych i społecznych. C. W wielu sferach życia prowadzi do dysfunkcji (towarzyskiej, zawodowej, osobistej itp.), która wymaga ingerencji psychiatry. D. Jest stabilny i długotrwały; jego początki sięgają co najmniej okresu dojrzewania albo wczesnej dorosłości. E. Nie daje się wyjaśnić jako manifestacja lub konsekwencja innego zaburzenia umysłowego. F. Nie jest bezpośrednim rezultatem używania substancji chemicznej (np. narkotyku czy leku) ani stanu zdrowia (np. urazu głowy)

I na odwrót, kiedy reakcja jednostki na zwykłe, codzienne obowiązki i okoliczności okazuje się sztywna i nieefektywna, a jej sposób postrzegania świata i postępowania prowadzi (...) do osobistego dyskomfortu i ogranicza możliwości nauki oraz dalszego rozwoju, to można powiedzieć, że posiada ona wzór osobowości patologiczny, czyli nieprzystosowawczy"12.
----------------------------------------
Bez względu na to, czy twoja osobowość jest elastyczna, czy nie - można dostrzec jej wyraźny zarys w sześciu sferach twego życia: sferze Ja, związków, pracy, emocji, samokontroli oraz wyobrażeń rzeczywistości. Współczesna opinia psychiatryczna jest zdania, że te sześć sfer stanowi podstawę definicji wzoru osobowości człowieka.

Twój typ osobowości ujawnia się w sposobie wykonywania obowiązków, wydawania i przyjmowania poleceń, podejmowania decyzji, planowania, radzenia sobie z nakazami zewnętrznymi lub wewnętrznymi, krytykowania i reagowania na krytykę, dostosowywania się do reguł, przyjmowania odpowiedzialności i dzielenia się nią oraz współpracy z ludźmi.

Podczas gdy osoby Sumienne czy Władcze często utożsamiają pracę z rozrywką, ludzie Wygodni są przeciwnego zdania. Robią tylko to, czego się od nich wymaga, i nic więcej; z pracy urywają się tak szybko, jak to tylko możliwe, i natychmiast oddają się własnym przyjemnościom. Z kolei Awanturnicy w ogóle nie reagują na nakazy płynące z góry. Kochają jednak wyzwania - jak długo więc praca (a także sport i hobby) wiąże się z podejmowaniem ryzyka, będą się jej trzymać.

Błyskotliwa praca neurologa Erica Kandela pokazuje, że bez względu na to, jak sztywna i ograniczona jest twoja osobowość, biologicznie twój los nie jest nigdy do końca przesądzony. Poprzez doświadczenie, naukę lub psychoterapię jednostka może odwrócić zakryte dotąd karty i w dowolnym wieku otworzyć przed sobą nowe możliwości.

Od innych Perfekcjonista zazwyczaj oczekuje tej samej nadobowiązkowej sumienności, zaangażowania i perfekcji, co nie zawsze okazuje się właściwe. Sprawne kierowanie ludźmi wymaga większej elastyczności w ocenach, umiejętności wytyczania priorytetów i szacunku dla odmiennych stylów pracy niż „niepokalany" typ Sumienny skłonny jest zaakceptować

Rzadko godzą się na to, by inni robili coś na swój sposób. Wspólne rozwiązywanie problemów może okazać się trudne, ponieważ Perfekcjonista lubi zawsze „mieć rację" i „zwyciężać". Dla osoby z dużą domieszką tego typu kompromis oznacza porażkę.

Ludzie, których życie znacznie ucierpiało od tego zaburzenia, wręcz unikają okazji do relaksu. Całą energię inwestują w pracę, ale zarazem tracą dla niej wszelki entuzjazm. Inaczej niż jednostki Sumienne, które wprost kwitną dzięki swojej pracy, osoby obsesyjno-kompulsywne są spięte, przepracowane, pełne niepokoju, zawalone masą roboty - obojętne, czy dotyczy to ich pracy zawodowej, czy hobby.

Dla osoby z zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym krytyka może być druzgocąca, ale tym bardziej się wówczas stara, by zasłużyć na uznanie. Natomiast jednostka narcystyczna będzie usiłowała zniszczyć krytykującego.

Otwarte, towarzyskie i podatne na wpływy, osoby Dramatyczne swoje poczucie tożsamości czerpią z zewnątrz. Widzą siebie cudzymi oczami. Poproś osobę silnie Dramatyczną o jej autoportret, a usłyszysz: „Wszyscy uważają, że jestem bardzo sympatyczny" albo „W mojej rodzinie mówią, że ze mną zawsze jest wesoło", albo „Zdaniem nauczycieli jestem bardzo zdolny" (osoba Pewna Siebie powiedziałaby w takim przypadku: „Jestem sympatyczny", „Umiem się bawić" lub „Jestem zdolny").

Jednym z następstw tej podatności na wpływy i wrażliwości emocjonalnej jest u osoby Dramatycznej większy lub mniejszy niedostatek stabilnego i spójnego poczucia tożsamości. Dlatego jej wiara w siebie musi zazwyczaj być podtrzymywana z zewnątrz, przez aplauz czy akceptację otoczenia. Osoba Dramatyczna pragnie słyszeć, że ugotowany przez nią posiłek jest smaczny, że ładnie wygląda, że jej dokonania artystyczne są wstrząsające, wyczyny sportowe budzą podziw, a przede wszystkim - że jest kochana.

Pokusa działania pod wpływem impulsu jest tym trudniejsza do zwalczenia, im silniejszy wpływ aspektu Dramatycznego w osobowości. Samokontrola sprawia osobie Dramatycznej poważną trudność w każdej dziedzinie, od jedzenia, poprzez wydawanie pieniędzy i zachowywanie sekretów, aż po panowanie nad własnym temperamentem. Primadonna żyje najpełniej w chwilach wzlotów emocjonalnych, tym trudniej jej zatem powstrzymać się przed natychmiastowym zaspokojeniem pożądania.

Poza tym ludzie Dramatyczni lubią szybko pozbywać się trosk; odrobina samopobłażania natychmiast poprawia im humor. Kolejnym powodem, dla którego mają trudności z samokontrolą, jest brak naturalnej skłonności do planowania. Na przykład wielu ludzi utrzymuje równowagę finansową dzięki planowaniu wydatków i trzymaniu się ustalonego budżetu.

Dramatyczny szef otwarcie docenia dobrą robotę i jest hojny dla tych, którzy ją wykonują. Nie skrywa również gniewu. Potrafi zmieszać z błotem podwładnego, który się mu naraził, grożąc nawet zwolnieniem. Najczęściej jednak nie spełnia tej groźby. Bywa zmienny emocjonalnie: jednego dnia milkliwy i niekomunikatywny, nazajutrz pogodny i pełen entuzjazmu. Jeśli pracujesz dla kogoś takiego, nie bierz sobie jego humorów do serca. Unikaj konfrontacji, nie wychylaj się, trzymaj nerwy na wodzy, jeśli chcesz prosić o podwyżkę, poczekaj, aż szef będzie w lepszym nastroju.

Nie chowaj uraz. Ludzie Dramatyczni nie umieją ukrywać uczuć, a twoja Primadonna może mieć burzliwy temperament. Może wam się zdarzyć wielka awantura, pełna wybuchów wściekłości z twojej lub jej strony. Kilka godzin później nie będzie o tym pamiętać i zdziwi się, czym się jeszcze gryziesz. Spróbuj odrzucić gniew i żal. Nie bierz sobie emocjonalnych reakcji Primadonny zanadto do serca i nie daj się zastraszyć całym tym teatrem.

Emocjonalność osoby z histrionicznym zaburzeniem osobowości może być niszcząca dla jej związków. Tym bardziej, że nigdy nie odczuwa ona skruchy z powodu swoich wybuchów. W czasie napadu histerii może potraktować swych bliskich nadzwyczaj złośliwie i okrutnie, a kiedy atak minie, nie rozumie, dlaczego czują gniew i żal.

Ludzie o paranoidalnej osobowości spodziewają się po innych wszystkiego najgorszego. Są pełni lęku, podejrzliwi, niezdolni do kompromisu, kłótliwi i absolutnie przekonani o swojej słuszności. Jednostki z tym zaburzeniem nieustannie stawiają czoło wrogiemu światu, w którym inni ludzie istnieją tylko po to, by zadawać im cierpienie.

Osoba paranoidalna zawsze ma rację. Winę ponosi albo ktoś inny albo ślepy los. Kiedy Robert W. przegrał intratny przetarg, wrócił do domu i od razu zwalił winę na żonę.

Fakt, iż osoba paranoidalna we własnym przekonaniu nigdy się nie myli, nie ma wad i zawsze ma dobre intencje, stanowi klucz do jej rzeczywistego życia wewnętrznego. Nieświadomie (nie przyznając tego przed samym sobą) czuje się tak marna, winna, bezradna, słaba, zawstydzona i osaczona przez brzydkie pokusy, że dla ratowania swej kruchej samooceny jest zmuszona wszystkie te negatywne opinie na własny temat rzutować na innych ludzi.

Kochaj mnie bezwarunkowo Ludzie z zaburzeniem ucieczkowym, podobnie jak ci z paranoidalnym, mają nadzwyczaj czuły „system alarmowy". Wszędzie dopatrują się krytyki lub dezaprobaty. Nieszczęście polega na tym, że nawet najdrobniejsze sygnały - jedno cierpkie słowo albo dziwne spojrzenie - wywołują u nich alarm. Są tak uczuleni na negatywne, a nawet ambiwalentne oceny, że wszystko, co nie jest otwartą, całkowitą akceptacją, odczuwają jako odrzucenie. Ich oczekiwania wobec związku są niedojrzałe i nierealistyczne. Sądzą, że akceptacja oznacza bezwarunkową miłość. Wierzą, że jeśli dwojgu ludzi naprawdę zależy na sobie nawzajem, to nigdy się na siebie nie złoszczą, nigdy nie wytykają sobie wad, nigdy się nie ranią i zawsze akceptują się bez żadnych zastrzeżeń.

Pojawia się coraz więcej dowodów, że mózgi jednostek antyspołecznych wydzielają zbyt mało serotoniny, neuroprzekaźnika, który jest m.in. odpowiedzialny za tłumienie agresji. Niski poziom serotoniny wiąże się z zachowaniem gwałtownym i impulsywnym.

Okazuje się, że ogromna większość ludzi borderline miała rodziców nieprzyjaznych, nieobliczalnych i niekonsekwentnych. Niektórzy pochodzą z na pozór dobrze funkcjonujących rodzin, w których jednak jedno z rodziców (lub oboje) hamowało i karało wczesne dziecięce próby wytworzenia niezależnej tożsamości, nie dopuszczając jednocześnie do bliskości i intymności.

Niektórzy Altruiści mają tak silny nawyk odwracania od siebie uwagi, że ich bliscy mogą w ogóle przestać zauważać ich wysiłki i uznać to za normę, a nawet zacząć wykorzystywać ich dobroduszność. Altruista tak konsekwentnie zarzeka się, że nie chce podziękowań, pochwał i wyrazów uznania, że w końcu ludzie biorą go za słowo i przestają zwracać uwagę na jego starania. A to boli.

Zarówno jednostki Pewne Siebie, jak i Władcze z zamiłowaniem oddają się współzawodnictwu i bez trudu wspinają po drabinie władzy. Ludzie Pewni Siebie odnoszą jednak sukces dlatego, że bezwzględnie wierzą w swoje zdolności i swoją szczęśliwą gwiazdę. Władczy natomiast zawdzięczają sukces swej znakomitej znajomości mechanizmów władzy, umiejętności manipulacji i sterowania ludźmi oraz podporządkowywania ich sobie. Stają zwycięsko na szczycie hierarchii, zadowoleni z siebie i uzbrojeni po zęby.

Zachowaj siłę i poczucie godności. Stojąc w obliczu władzy, nie musisz wcale korzyć się i padać na kolana. Ludziom Władczym zbyt łatwo przychodzi pomiatanie i rządzenie ludźmi, ale ani w życiu zawodowym, ani osobistym nie ma pożytku z mięczaków i potakiwaczy. Żeby zyskać ich szacunek lub miłość, trzeba wykazać się ikrą. Prezentuj się jako osoba pewna siebie, ale nie dążąca do współzawodnictwa. Zdecydowanie broń swoich interesów. Jeżeli pozwolisz osobie Władczej wykorzystać się, grozi ci, że zasłużysz na jej pogardę i spadniesz na poniżające dno hierarchii.

Rozważ następującą myśl: inni będą cię szanowali jeszcze bardziej, jeżeli przestaniesz drżeć o swoją władzę i przestaniesz być tak wrażliwy na wyzwania dla twojego autorytetu. Nikt nie może odebrać wewnętrznej siły twojej osobowości.

A oto inna strona cudu serotoniny. Choć ludzie skłonni do przemocy mają zwykle niski jej poziom, to jednostki wykazujące talenty przywódcze mają wysoki poziom tego intrygującego wytworu biochemii! Zbadano poziom serotoniny u małp oraz u członków bractw studenckich110. Okazało się, że osobniki dominujące wśród małp, podobnie jak członkowie władz w bractwach, mają wyższy poziom serotoniny niż ich „bracia" stojący niżej w hierarchii.

Ludzie z optymistycznym nastawieniem do życia niemal zawsze postrzegają mroczny nastrój osoby Poważnej jako jej własny wybór jakby mogła się go pozbyć na życzenie.

Ludzie z dominującym aspektem Poważnym wnoszą w życie osobiste te same wartości, które przejawiają w pracy. Można na nich polegać, są godni zaufania, zrównoważeni i obliczalni w swoich zachowaniach. Nie udzielają się towarzysko, co może im utrudnić nawiązanie kontaktu z potencjalnym partnerem. Kiedy go jednak znajdą, szczerze angażują się w długotrwały związek. Dbają o pomyślność swojej rodziny i sumiennie wykonują wszystkie codzienne obowiązki. Pozostają wierni, nawet jeżeli partner dopuszcza się zdrady.

Howard S. Friedman przeanalizował wyniki badań, podczas których obserwowano ponad tysiąc mieszkańców Kalifornii na przestrzeni sześćdziesięciu lat, od jedenastego roku życia do siedemdziesiątki112. Ku własnemu zdziwieniu odkrył, że ci, którzy już od dzieciństwa przejawiali najmniej pogody, za to najwięcej dyscypliny i obowiązkowości, żyli przeciętnie dłużej od radosnych optymistów.

Zaburzenia osobowości najczęściej wynikają z kombinacji wrodzonych biologicznych predyspozycji i stresów życia.