Modern Social Theory Book

این کتاب و جلد اول آن، یعنی نظریۀ اجتماعی کلاسیک، از بهترین کتاب‌ها در زمینۀ نظریه‌های جامعه‌شناسی است. می‌توان بدون هیچ دانش قبلی سراغ این کتاب رفت چون نویسنده پا به پای مخاطب می‌آید و مانند معلمی دلسوز بیشترین تلاش خود را می‌کند تا مخاطب مطلب را متوجه شود. کتاب با اینکه ترجمه است، اما ترجمۀ بسیار خوبی دارد و زبان خود کرایپ نیز بسیار شیوا و روشن‌گر است؛ هرجا احساس کرده است مباحث به سمت پیچیدگی می‌رود، با اعلام قبلی به خواننده، از یک ساده‌سازیِ سودمند و نه تقلیل‌گرایانه بهره برده است و بحث را با چند مثال روشن کرده است. خوب، این دلایل ظاهراً برای انتخاب این کتاب کافی است، اما اهمیت اصلی این کتاب در جای دیگری است.
در این زمینه کتاب زیاد است، اما شاید هیچ‌کدام نظریه‌ها را چنین در ارتباط با هم معرفی نکرده است که به نظرم مهمترین مزیت این کتاب است. باید این گزاره را توضیح بدهم: اول اینکه کرایپ برای کتاب خود چارچوبی کلی مطرح کرده است که در مقدمۀ کتاب (که خود به طور مجزا رسالۀ درخشانی بر نحوۀ تفکر نظری درجامعه‌شناسی (روش‌شناسی) است) آن را روشن کرده است. دو ضلع این چارچوب کلی، مشخص‌کردن موضع هر نظریه در قبال دوگانۀ معروف جامعه‌شناسی، یعنی کنش/ساختار است. اینکه هر نظریه نقطۀ آغاز خود را در کنش انسانی قرار داده است یا از ساختار اجتماعی آغاز کرده است و اینکه نظریه چگونه از یک قطب به سمت دیگر حرکت کرده است. بر این اساس نظریه‌ها در سه دستۀ کلی جای داده شده‌اند:
1- نظریه‌های کنش اجتماعی
2- از کنش تا ساختار
3- از ساختار یا کنش به ساختار و کنش
ضلع دیگر این چارچوب، دنبال کردن این ایده در طول کتاب است که هر نظریه در حرکت از هرکدام از اقطابِ کنش یا ساختار به سمت قطب دیگر، یعنی تعمیم نظریۀ خود، دچار شکاف می‌شود و چند‌پاره می‌گردد. دوم اینکه؛ در انتهای فصلِ مربوط به هر نظریه، انتقاداتِ مهمی که به آن نظریه وارد آمده است، ذکر گردیده است که دو فایده دارد: نقاط مرزیِ هر نظریه را پررنگ می‌کند تا شمای کلیِ آن دست خواننده بیاید، و اینکه روشن می‌سازد چگونه نظریه‌ها از دل نقدِ نظریه‌های پیشین بیرون می‌آید و اینگونه حسی از پیوستگی نظریۀ اجتماعی به خواننده منتقل می‌کند.
این دو عاملِ کلی، کل نظریه‌های مطرح شده در این کتاب را در دل یک پروژۀ کلی جای می‌دهد و اینگونه، به خوبی نظریه‌ها را در ذهن خواننده به صورت ساختارمند و دنبالِ هم می‌نشاند.
خب همۀ اینها چه فایده‌ای دارد؟
در آخر می‌خواهم نقل قولی از کرایپ بیاورم برای کسانی که الآن با دهن‌کجی می‌گویند خوب که چه؟ خواندن نظریه های جامعه‌شناسی چه سودی برای من دارد؟ اینها متون تخصصی رشتۀ جامعه‌شناسی است؛ در حالی که اینطور نیست:
حسی وجود دارد که به موجب آن وقتی چیز تازه‌ای یاد می‌گیریم، در سطحی شخصی‌تر تغییر می‌کنیم، و همواره بلافاصله بر این تغییر آگاهی نداریم. اگر دربارۀ نظریه‌های مختلفی که در این کتاب بحث شد تا حد امکان با ذهنی باز تأمل کرده باشید، [...] این تغییر را می‌توان حس کرد. هر بار که دیدگاهتان از جهان تغییر می‌کند، هرچند جزئی، شروع به دیدن چیزهایی می‌کنید که قبلاً ندیده‌اید: شاید رابطۀ میان این قبیل تغییرات و کنش روشن نباشد، اما چنین رابطه‌ای وجود دارد. به عنوان مثال، اگر شروع به اندیشیدن در این‌باره کنید که بیماری روانی نتیجۀ فرایندهای اجتماعی است؛ یا اعتصاب در ذات رابطۀ کارگر و کارفرما قرار دارد؛ یا نظام آموزشی نوعی دستگاه ایدئولوژیک دولت است، در تماس با آنها واکنش‌های‌تان فرق خواهد کرد. نظریه در سطحی بسیار شخصی‌تر از آنچه در بادی امر به نظر می‌رسد تأثیر می‌گذارد؛ تفکر نظری که در فصول اولیه به شرح و توصیف آن پرداختم، شیوه‌ای برای عمق بخشیدن و گسترش انسان، و نیز اندیشیدن دربارۀ جهان است.